Thoái hóa giác mạc là sự tổn thương xuất hiện ở những bệnh nhân đã trưởng thành do sự thoái triển của mô tế bào giác mạc hoặc sự lắng đọng bất thường của chất nào đó trong mô giác mạc, hậu quả của quá trình viêm nhiễm kéo dài hoặc chấn thương….
I. THOÁI HÓA GIÁC MẠC LIÊN QUAN ĐẾN TUỔI GIÀ
1. Thoái hoá vòng cung rìa giác mạc ở người già
Đây là tổn thương thường gặp ở cả hai mắt do lắng đọng lipid, ban đầu ở nửa trước màng Descement, sau lan tiếp lên lớp nhu mô trước đến sát màng Bowman. Hình ảnh lâm sàng biểu hiện bằng dải lắng đọng lipid vùng rìa rộng khoảng 1 mm, bắt đầu xuất hiện ở cực trên và dưới, sau lan vòng theo chu vi. Bờ phía trung tâm giác mạc đục toả lan trong khi bờ phía ngoài rõ nét và cách rìa bằng một khoảng giác mạc trong. Đôi khi khoảng giác mạc trong này hơi bị mỏng hơn bình thường.
2. Thoái hoá rìa Vogt
Là loại thoái hoá già rất thường gặp, vô hại, được đặc trưng bởi một dải thoái hoá hẹp, trắng như vôi chạy dọc theo rìa giác mạc phía mũi hoặc phía thái dương, xuất hiện ở cả hai mắt, có thể phân cách vùng rìa bằng một khoảng giác mạc trong (type I) hoặc liền thẳng ra rìa (type II).
3. Thoái hoá giác mạc Guttata
Là sự tích tụ của collagen ở mặt sau màng Descement, hình thành chủ yếu do sự bất thường của các tế bào nội mô và tạo nên hình ảnh như mụn cóc mắt sau giác mạc. Khám sinh hiển vi đèn khe với ánh sáng phản chiếu từ mống mắt và với độ phóng đại lớn có thể thấy ở mặt sau giác mạc không bằng phẳng và không mịn, có những hạt lấm tấm và đôi khi có hình ảnh “mặt kim loại rỗ”. Trong những trường hợp nặng hơn có thể thấy sắc tố bám trên mặt màng Descement. Khám bằng hiển vi phản gương (hiển vi nội mô ) có thể thấy các đốm đen nhỏ li ti được tạo thành do mạng lưới tế bào nội mô bị phá vỡ. Các đốm Guttata thường không có ảnh hưởng gì tới thị lực bệnh nhân và vô hại, tuy nhiên đôi khi nó lại báo hiệu giai đoạn sớm của loạn dưỡng nội mô Fuchs.
4. Thoái hoá giác mạc dạng da cá sấu
Là tổn thương nhu mô nông giác mạc dưới dạng những ổ màu trắng xám đa giác cạnh đó là những vùng giác mạc trong bình thường. Hãn hữu cũng có trường hợp tổn thương nằm ở nhu mô sâu.
II. THOÁI HÓA MỠ GIÁC MẠC LÀ TỔN THƯƠNG NHIỄM MỠ GIÁC MẠC DO NHIỀU NGUYÊN NHÂN KHÁC NHAU
1. Thoái hoá mỡ nguyên phát
Bệnh ít gặp, có tính tự phát và không kèm tân mạch giác mạc. Biểu hiện lâm sàng là những đám lắng đọng màu trắng hoặc vàng chứa đựng cholesterol, mỡ và phospholipids.
2. Thoái hóa mỡ giác mạc thứ phát
Bệnh hay gặp hơn, có liên quan tới tiền sử chấn thương hoặc bệnh lý giác mạc có nhiều tân mạch như herpes giác mạc hoặc viêm giác mạc hình đĩa do zona.
3. Điều trị
– Điều các bệnh lý giác mạc là căn nguyên gây thoái hoá mỡ giác mạc như herpes tái phát, viêm giác mạc do zona điều trị dai dẳng …
– Hạn chế sự thẩm lậu vào ổ thoái hoá bằng biện pháp đốt mạch máu chính dẫn đến ổ thoái hoá mỡ: dùng laser argon hoặc đầu đốt điện đông dưới hiển vi phẫu thuật.
– Ghép giác mạc xuyên có tiên lượng thành công cao.
III. THOÁI HÓA DẢI BĂNG
Là tổn thương có lắng đọng muối calci trong lớp dưới biểu mô và phần trước màng Bowman do các nguyên nhân :
- Tại mắt do viêm mống mắt – thể mi mãn tính, sau chấn thương gây tổn thương màng bồ đào hay do tổn hại silicon lỏng trong tiền phòng
- Di truyền trong các bệnh loạn dưỡng dải băng di truyền hoặc các vẩy bệnh cá.
- Thoái hoá ở người già.
1. Hình ảnh lâm sàng:
Tổn thương bắt đầu từ giác mạc cạnh rìa vùng khe mi, thường ở phía trong, với đám lắng đọng calci dưới biểu mô có ranh giới sắc nét phía bờ sát vùng rìa. Dần dần đám calci hoá tiến sâu vào giác mạc tạo thành dải băng vắt ngang trung tâm giác mạc, giữa đám vôi hoá trắng hình thành những lỗ hổng nhỏ trong suốt hoặc đôi khi tạo khe nứt. Muộn hơn trên bề mặt đám thoái hóa sẽ hình thành những nốt hạt nổi gồ lên.
2. Điều trị nhằm mục đích tăng thị lực hoặc mỹ quan
- Chà bỏ lớp vôi hoá : có thể sử dụng muối versenat tẩm tăm bông đặt lên giác mạc đã được lột sạch biểu mô đến khi calci hoàn toàn mất hết.
- Gọt giác mạc: sử dụng dao tròn gọt giác mạc lớp thật mỏng đến hết phần thoái hoá bằng laser excimer: có thể áp dụng cho những trường hợp tổn thương sâu và dày. Phương pháp đầu tiên đòi hỏi phải có dao tròn thật sắc và có kỹ năng gọt giác mạc tốt mới đạt hiệu quả thị lực tốt. Phương pháp sau cho hiệu quả điều trị tốt song cần có máy khá đắt tiền.
IV. THOÁI HÓA DẠNG NỐT SALZMANN
Thường xảy ra ở những mắt có quá trình viêm mạn tính, đặc biệt là bệnh mắt hột có lông quặm và viêm giác mạc mụn bọng kéo dài.
1. Hình ảnh lâm sàng
Trên giác mạc vùng có sẹo cũ hoặc ở giáp ranh vùng giác mạc trong có những tổn thương nhu mô màu ghi trắng nổi gồ lên trên mặt biểu mô, xung quanh tổn thương có lắng đọng sắc tố như sắt ở biểu mô.
2. Điều trị
Nếu bị tổn thương nông có thể cao bỏ biểu mô hoặc gọt giác mạc lớp nông. Đối với tổn thương sâu có thể ghép giác mạc lớp hoặc xuyên.
Khoa KGM
